Sunday, 22 July 2018

अथ शुक्लयजुर्वेद माध्यन्दिनीय सन्ध्योपासन विधिः

~ 🌞 ☀ अथ शुक्लयजुर्वेद माध्यन्दिनीय सन्ध्योपासन विधिः ☀ 🌞 ~
1> मार्जन :-
1-ऊँ आपोहिष्ठा मयोभुवस्तान ऊर्जे दधातन महेरणाय चक्षसे। 2- योवःशिवतमोरसस्तस्य भाजयतेहनः उशतीरिवमातरः। 3- तस्मा अरंगमामवो यस्यक्षयाय जिन्वथ आपो जन यथा चनः।
2> भस्म धारण :-
1-ऊँ अग्निरितिभस्म ऊँ वायुरितिभस्म ऊँ जलमितिभस्म ऊँ स्थलमितिभस्म ऊँ व्योमितिभस्म ऊँ सर्व गुं हवा इदं भस्म ऊँ मन एतानि चक्षूंसि भस्मानीति।
2-ऊँ प्रसद्य भस्मना योनि मपश्च पृथिवीमग्ने स गुं सृज्य मातृभृष्ट्वं ज्योतिषमान पुनरासदः। 3- ऊँ त्र्यायुषञ्जमदग्नेः { ललाटे } कश्यपश्य त्र्यायुषम् { ग्रीवायाम् } यद्देवेषु त्र्यायुषम् { बाह्वोः } तन्नो§अस्तु त्र्यायुषम् { हृदये }
3> शिखा बन्धन :-
1-ऊँ चिद्रूपिणि महामाये दिब्यतेजः समन्विते। तिष्ठदेवि शिखाबन्ध्ये तेजो बृद्धिम् कुरुष्व मे।। 2-ऊँ तत्सवितुर्वरेण्यम् भर्गो देवस्य धीमहि धियो योनः प्रचोदयात्।
4> आचमनम् :-
1- ऊँ केशवाय नमः 2- ऊँ नारायण नमः 3- ऊँ माधवाय नमः ( हस्तौ प्रक्षाल्य ) 4- ऊँ गोबिन्दाय नमः।।
5> प्राणायाम :-
ऊँकारस्य ब्रह्मा ॠषिर्दैवीगायत्त्री छन्दः परमात्मा देवता सप्तब्याहृतीनाम् प्रजातिर्ॠषिः गायत्र्युष्णिक् अनुष्टुप् बृहती पंक्ति त्रिष्टुप् जगत्यष्छन्दांस्यग्नि वायु सूर्य बृहस्पति वरुणेन्द्र विश्वेदेवा देवताः तत्सवितुरिति बिश्वामित्र ॠषिर्गायत्री छन्दः सविता देवता आपो ज्योतिरिति शिरसः प्रजातिर्ॠषिर्यजुश्छन्दो ब्रह्माग्गि वायु सूर्या देवताः प्राणायामे विनियोगः।
ऊँ भूः ऊँ भुवः ऊँ स्वः ऊँ महः ऊँ जनः ऊँ तपः ऊँ सत्यम् ऊँ तत्सवितुर्वरेण्यम् भर्गो देवस्य धीमहि धियो योनः प्रचोदयात्। ऊँ आपो ज्योती रसो§मृतं ब्रह्म भूर्भुवः स्वरोम्।।
6>पवित्र करणम् :-
ऊँ अपवित्रः पवित्रो वेत्यस्य वामदेव ॠषिः अनुष्टुप्छन्दः आपो देवता हृदि पवित्र करणे विनियोगः।
ऊँ अपवित्रः पवित्रो वा सर्वावस्थाङ्गतो
§पिवा | यःस्मरेत् पुण्डरी काक्षं स वाह्यभ्यन्तरः सुचिः।। ऊँ पुण्डरी काक्षं पुनातुमाम् ( त्रिवारम् स्मरेत् )
7>आसन शुद्धिः :-
पृथ्वीति मन्त्रस्य मेरुपृष्ठ ॠषिः सुतलं छन्दः कूर्मो देवता आसन सोधने विनियोगः।
ऊँ पृथ्वी त्वया धृता लोका देवि त्वम् विष्णुना धृता। त्वं च धारय मां देवि पवित्रं कुरु चासनम्।।
8> पवित्री धारण :-
ऊँ पवित्रेस्थो व्वैष्णब्यौ सवितुर्वः प्रसव उत्पुना म्तच्छिद्रेण पवित्रेण सूर्यस्य रश्मिभिः तस्यते पवित्र पते पवित्र पूतस्य यत्कामः पुने तच्छकेयम् ।।
9>दिग् रक्षणम् :-
ऊँ अपसर्पन्तु ते भूता ये भूता भूमि संस्थिताः। ये भूता विघ्नकर्तारस्ते नश्यन्तु शिवाज्ञया।। अपक्रामन्तु भूतानि पिशाचाः सर्वतो दिशम्। सर्वेसामविरोधेन सन्ध्या कर्म समारभे।। दीक्ष्ण दंष्ट्र महाकाय कल्पान्त दह्यनोपमा । भैरवाय नमस्तुभ्यमनुज्ञाम् दातु मर्हसि ।।
10> संकल्पः-
हरिः ऊँ तत्सत् विष्णुर्विष्णुर्विष्णुः श्री मद्भगवतो महापुरुषस्य विष्णोराज्ञया प्रवर्तमानस्य अद्य श्री ब्राह्मणोह्नि द्वितीय परार्द्धे श्री श्वेत वाराह कल्पे वैवस्वत मन्वन्तरे अष्टाविंसतितमे कलियुगे कलिप्रथम चरणे जम्बू द्वीपे भरत खण्डे भारत वर्षे आर्यावर्तैक देशान्तरगत ब्रह्मवर्तैक देशे पुण्य क्षेत्रे ………विक्रम शके बौद्धावतारे वर्तमाने श्री प्रभवादि षष्ठि संवत्सराणां मध्ये ………नाम संवत्सरे ………मासे ………पक्षे ………तिथौ ………वासरे ………नक्षत्रे ………योगे ………करणे ………ॠतौ ………अयने………राशि स्थिते श्री सूर्ये ………राशि स्थिते श्री चन्द्रे………राशि स्थिते श्री देवगुरौ ………शेषेशु ग्रहेषु यथा-यथा राशि स्थान स्थितेषु सत्सु एवम् ग्रह गुण गण विसेशण विशिष्टायां शुभ पुण्य तिथौ ………गोत्रः ………शर्माहं ममोपात्त दुरितक्षयार्थं श्री परमेश्वर प्रीत्यर्थं ब्रह्मवर्चस्वाप्तये प्रातः
🌆 / मध्याह्न 🕛 / सायं /संध्योपासनं करिष्ये ।।
11> अघमर्षणाचमनम् :-
ऊँ ॠतं चेति त्र्यृचस्य माधुच्छन्दसो§घमर्षण ॠषिरनुष्टुप्छन्दो भाववृत्तं दैवत मपामुपस्पर्शने विनियोगः।
ऊँ ॠतं च सत्यञ्चाभीद्धात्तपसो§ध्यजायत। ततो रात्र्य जायत ततःसमुद्रो अर्णवः। समुद्रादर्णवादधि संवत्सरो अजायत। अहोरात्राणि विदधद्विश्वस्य मिषतो वशी। सूर्या चन्द्र मसौ धाता यथा पूर्व मकल्पयत्। दिवञ्च पृथिवीञ्चान्तरिक्ष मथो स्वः ।।
12>प्राणायाम :-
ऊँ कारस्य ब्रह्माॠषिर्दैवी गायत्री छन्दः परमात्मा देवता सप्तब्याहृतीनाम् प्रजातिर्ॠषिः गायत्र्युष्णिक् अनुष्टुप् बृहती पंक्ति त्रिष्टुप् जगत्यष्छन्दांस्यग्नि वायु सूर्य बृहस्पति वरुणेन्द्र विश्वेदेवा देवताः तत्सवितुरिति बिश्वामित्र ॠषिर्गायत्री छन्दः सविता देवता आपो ज्योतिरिति शिरसः प्रजातिर्ॠषिर्यजुश्छन्दो ब्रह्माग्गि वायु सूर्या देवताः प्राणायामे विनियोगः।
ऊँ भूः ऊँ भुवः ऊँ स्वः ऊँ महः ऊँ जनः ऊँ तपः ऊँ सत्यम् ऊँ तत्सवितुर्वरेण्यम् भर्गो देवस्य धीमहि धियो योनः प्रचोदयात्। ऊँ आपो ज्योती रसो§मृतं ब्रह्म भूर्भुवः स्वरोम् ।।
13> प्रतराचमनम् :-
सूर्यश्चमेति नारायण ॠषिः प्रकृतिश्छन्दः सूर्यमन्यु मन्युपतयो रात्रिश्च देवता अपामुपस्पर्शने विनियोगः।
ऊँ सूर्यश्च मा मन्युश्च मन्युपतयश्च मन्यु कृतेभ्यः पापेभ्यो रक्षन्ताम् यद्रात्र्या पापमकार्षं मनसा वाचा हस्ताभ्यां पद्भ्या मुदरेण शिश्ना रात्रिस्तदव लुम्पतु यत्किञ्च दुरितं मयि इदमहं माममृत यौनौ सूर्ये ज्योतिषि जुहोमि स्वाहा ।।
14> मध्याह्नाचमनम् :-
आप पुनन्त्विति नारायण ॠषिः अनुष्टुप् छन्द आपः पृथिवी ब्रह्नणस्पतिर्ब्रह्म च देवता अपामुपस्पर्शने विनियोगः।
ऊँ आपः पुनन्तु पृथिवीं पृथिवी पूता पुनातु माम्। पुनन्तु ब्रह्मणस्पतिर्ब्रह्मपूता पुनातु माम्। यदुच्छिष्टमभोज्यं यद्वा दुश्चरितं मम। सर्वं पुनन्तु मामापो§सतां च प्रति ग्रह गुं स्वाहा
15> सायं आचमनम् :-
अग्निश्चमेति नारायण ॠषिः प्रकृतिश्छन्दो§
ग्निमन्युमन्युपतयो§हश्च देवता अपामुपस्पर्शने विनियोगः।
ऊँ अग्निश्च मा मन्युश्च मन्युपतयश्च मन्यु कृतेभ्यः पापेभ्यो रक्षन्ताम्। यद्ह्ना पापमकार्षं मनसा वाचा हस्ताभ्यां पद्भ्या मुदरेण शिश्ना अहस्तदवलुम्पतु। यत्किञ्च दुरितं मयि इदमहं माममृत यौनौ सत्ये ज्योतिषि जुहोमि स्वाहा ।।
16> मार्जन :-
आपोहिष्ठेति त्र्यृचस्य सिन्धुद्वीप ॠषिर्गायत्री छन्दः आपो देवता मार्जने विनियोगः।
1- ऊँ आपोहिष्ठा मयोभुवः।2- ऊँ तान ऊर्जे दधातन। 3- ऊँ महेरणाय चक्षसे।4- ऊँ योवःशिव तमो रसः। 5- ऊँ तस्य भाजयतेहनः।6- ऊँ उशतीरिवमातरः।7- ऊँ तस्मा अरंगमाम वः।8- ऊँ यस्यक्षयाय जिन्वथ ( जल नीचे ⬇ छोड़ें )9- ऊँ आपो जन यथा चनः।।
17> जलावग्रहणम् :-
सुमित्रियानो दुर्मित्रिया इत्यनयोः प्रजाति ॠषिः आपो देवता जलावग्रहणे विनियोगः।
ऊँ सुमित्रियान आप ओषधयः सन्तु ( जल अपने ऊपर सिंचन करें ) दुर्मित्रियास्तस्मै सन्तु योस्मान् द्वेष्टि यञ्च व्वयं द्विष्मः ( जल वाम भाग में फेंकें )।।
18> अभिमन्त्रण:-
द्रुपदादि वेत्यश्वि सरस्वतीन्द्रा ॠषयो §नुष्टुप्छन्दः आपो देवता शिरस्सेके विनियोगः।
ऊँ द्रुपदादिव मुमुचानः स्विन्नः स्नातो मालादिव। पूतं पवित्रेणे वाज्यमापः शुन्धन्तु मैनसः।।
19> अघमर्षणम् :-
ॠतञ्चेति त्र्यृचस्य माधुच्छन्दसो§घमर्षण ॠषिः अनुष्टुप्छन्दो भाववृत्तं दैवत मघमर्षणे विनियोगः।
ऊँ ॠतञ्च सत्यञ्चाभीद्धात्तपसो§ध्यजायत। ततो रात्र्य जायत ततःसमुद्रो अर्णवः। समुद्रादर्णवादधि संवत्सरो अजायत। अहोरात्राणि विदधद्विश्वस्य मिषतो वशी। सूर्या चन्द्र मसौ धाता यथा पूर्व मकल्पयत्। दिवञ्च पृथिवीञ्चान्तरिक्ष मथो स्वः।।
20> आचमनम् :-
अन्तश्चरसीति तिरश्चीन ॠषिरनुष्टुप्छन्दः आपो देवता अपामुपस्पर्शने विनियोगः।
ऊँ अन्तश्चरसि भूतेषु गुहायां विश्वतोमुखः। त्वं यज्ञस्त्वं वषट्कार आपो ज्योती रसो§मृतम्।।
21> सूर्याघ्यम् नंबर 1 :-
ऊँ कारस्य ब्रह्मा ॠषिर्दैवी गायत्री छन्दः परमात्मा देवता तिसृणां महाव्याहृतीनां प्रजातिर्ॠषिर्गायत्र्युष्णिगनुष्टुभश्छन्दांस्
यग्निवायुसूर्या देवताः तत्सवितुरिति बिश्वामित्र ॠषिर्गायत्री छन्दः सविता देवता सूर्याघ्यदाने विनियोगः।
ऊँ भूर्भुवः स्वः तत्सवितुर्वरेण्यं भर्गो देवस्य धीमहि। धियो यो नः प्रचोदयात्।।
सूर्याघ्यम् नंबर 2 :-
आकृष्णेनेति हिरण्यस्तूप ॠषिरनुष्टुप्छन्दः सविता देवता सूर्याघ्यदाने विनियोगः।
ऊँ आकृष्णेन रजसा वर्तमानोनिवेशयन
्नमृतं§मर्त्यञ्च हिरण्ययेन सविता रथेना देवो याति भुवनानि पश्यन्न।।
1- प्रातःकाल में =(इदमर्घ्यम् ब्रह्मस्वरूपिणे श्री सूर्यनारायणाय दत्तं न मम )
2- मध्याह्न काल में इदमर्घ्यम् रुद्रस्वरूपिणे श्री सूर्यनारायणाय दत्तं न मम )
3- सायंकाल में इदमर्घ्यम् विष्णुस्वरूपिणे श्री सूर्यनारायणाय दत्तं न मम )
ऊँ असावादित्यो ब्रह्म ( अपने शरीर के ऊपर से जल घुमाएं )
22 > आचमनम् :-
1- ऊँ केशवाय नमः 2- ऊँ नारायणाय नमः 3- ऊँ माधवाय नमः (हस्तौ प्रक्षाल्य) 4- गोबिन्दाय नमः।।
23> प्राणायाम :-
ऊँ कारस्य ब्रह्मा ॠषिर्दैवी गायत्री छन्दः परमात्मा देवता सप्तब्याहृतीनाम् प्रजातिर्ॠषिः गायत्र्युष्णिक् अनुष्टुप् बृहती पंक्ति त्रिष्टुप् जगत्यष्छन्दांस्यग्नि वायु सूर्य बृहस्पति वरुणेन्द्र विश्वेदेवा देवताः तत्सवितुरिति बिश्वामित्र ॠषिर्गायत्री छन्दः सविता देवता आपोज्योतिरिति शिरसः प्रजातिर्ॠषिर्यजुश्छन्दो ब्रह्माग्गि वायु सूर्या देवताः प्राणायामे विनियोगः।
ऊँ भूः ऊँ भुवः ऊँ स्वः ऊँ महः ऊँ जनः ऊँ तपः ऊँ सत्यम् ऊँ तत्सवितुर्वरेण्यम् भर्गो देवस्य धीमहि धियो यो नः प्रचोदयात्। ऊँ आपो ज्योती रसो§मृतं ब्रह्म भूर्भुवः स्वरोम्।।
24> सूर्य ☀ उपस्थान :-
उद्वयमिति प्रस्कण्व ॠषिरनुष्टुप्छन्दः सूर्यो देवता,उदुत्यमिति प्रस्कण्व ॠषिर्निचृद्गायत्री छन्दः सूर्यो देवता,चित्रमिति कुत्साङ्गिरस ॠषिस्त्रिष्टुप्छन्दः सूर्यो देवता,तच्चक्षुरिति दध्यङ्ङाथर्वण ॠषिः एकाधिका ब्राह्मी त्रिष्टुप्छन्दः सूर्यो देवता सूर्योपस्थाने विनियोगः।
ऊँ उद्वयं तमसस्परि स्वः पश्यन्त उत्तरम्। देवं देवत्रा सूर्यमगन्म ज्योतिरुत्तमम्।ऊँ उदुत्यं जातवेदसं देवं वहन्ति केतवः। दृशे विश्वाय सूर्यम्।ऊँ चित्रं देवानामुदगादनीकं चक्षुर्मित्रस्य वरुणस्याग्नेः। आप्रा द्यावापृथिवी अन्तरिक्ष गुं सूर्य आत्मा जगतस्तस्थुषश्च। ऊँ तच्चक्षुर्देवहितं पुरस्ताच्छुक्रमुच्चरत्। पश्येम शरदः शतं जीवेम शरदः शत गुं श्रृणुयाम शरदः शतं प्र ब्रवाम शरदः शतमदीनाः स्याम शरदः शतं भूयश्च शरदः शतात्।।
[ मध्याह्न काल में गायत्री =मन्त्र, विभ्राट =अनुवाक, पुरुषसूक्त, शिवसंकल्प और मण्डल ब्राह्मण का भी यथासम्भव पाठ करना चाहिये ]
25> अंगन्यास :-
1- ऊँ हृदयाय नमः 2- ऊँ भूः शिरसे स्वाहा 3- ऊँ भुवः शिखायै वषट् 4- ऊँ स्वः कवचाय हुम् 5- ऊँ भूर्भुवः नेत्राभ्यां वौषट् 6- ऊँ भूर्भुवः स्वः अस्त्राय फट्।।
26> गायत्री देवी का ध्यान :-
ऊँ श्वेतवर्णा समुद्दिष्टा कौशेय वसना तथा। श्वेतैर्विलेपनैः पुष्पैरलङ्कारैश्च भूषिता।।आदित्यमण्डलस्था च ब्रह्मलोकगताथवा। अक्षसूत्रधरा देवी पद्मासनगता शुभा।।
27> गायत्री आवाहन:-
तेजो§सीति धामनामासीत्यस्य च परमेष्ठी प्रजातिर्ॠषिर्यजुस्त्रिष्टुबृगुष्णिहौ छन्दसी सविता देवता गायत्र्यावाहने विनियोगः।
ऊँ तेजो§सि शुक्रमस्यमृतमसि। धाम नामासि प्रियं देवानामनाधृष्टं देवयजनमसि।।
28> गायत्री उपस्थान :-
गायत्र्यसीति विवस्वान ॠषिः स्वराण्महापक्ङिश्छन्दः परमात्मा देवता गायत्र्युपस्थाने विनियोगः।
ऊँ गायत्र्यस्येकपदी द्विपदी त्रिपदी चतुष्पद्यपदसि न हि पद्यसे नमस्ते तुरीयाय दर्शताय पदाय परोरजसे§सावदो मा प्रापत् ।।
29> गायत्री शापविमोचन :-
नं 1- ब्रह्मशाप विमोचन :-
ऊँ अस्य श्री ब्रह्मशाप विमोचन मन्त्रस्य ब्रह्माॠषिः भुक्ति मुक्ति प्रदा ब्रह्मशाप विमोचिनी गायत्री शक्तिर्देवता गायत्री छन्दः ब्रह्मशाप विमोचने विनियोगः।
ऊँ गायत्री ब्रह्मेत्युपासीति यद्रूपं ब्रह्म विदो विदुः। तां पश्यन्ति धीराः सुमनसो वाच मग्रतः। ऊँ वेदान्त नाथाय विद्महे हिरण्य गर्भाय धीमहि तन्नो ब्रह्म प्रचोदयात्। ऊँ देवि ! गायत्रि ! त्वं ब्रह्मशापाद्विमुक्ता भव ।।
नं 2- वशिष्ठ शापविमोचन :-
ऊँ अस्य श्री वशिष्ठ शापविमोचन मन्त्रस्य निग्रहानुग्रह कर्ता वशिष्ठ ॠषिः वशिष्ठानुगृहीता गायत्री शक्तिर्देवता विश्वोद्भवा गायत्री छन्दः वशिष्ठ शाप विमोचनार्थं जपे विनियोगः
ऊँ सो§हमर्कमयं ज्योतिरात्मज्योतिरहं शिवः। आत्मज्योतिरहं शुक्रः सर्वज्योतीरसो§स
्म्यहम्।। { इत्युक्त्वा योनि मुद्रां प्रदर्श्य गायत्री त्रयं पठित्वा }
योनि मुद्रा दिखाकर तीन बार गायत्री मंत्र जप करें । ऊँ देवि ! गायत्रि ! त्वं वशिष्ठ शापाद्विमुक्ता भव।।
नं 3- विश्वामित्र शापविमोचन :-
ऊँ अस्य श्री विश्वामित्र शापविमोचन मन्त्रस्य नूतन सृष्टि कर्ता विश्वामित्र ॠषिर्विश्वामित्रानुगृहीता गायत्री शक्तिर्देवता वाग्देहा गायत्री छन्दः विश्वामित्र शापविमोचनार्थं जपे विनियोगः।
ऊँ गायत्रीं भजाम्यग्निमुखीं विश्वगर्भां यदुद्भवाः। देवाश्चक्रिरे विश्वसृष्टिं तां कल्याणीमिष्टकरीं प्रपद्ये।। ऊँ देवि ! गायत्रि ! त्वं विश्वामित्र शापाद्विमुक्ता भव।।
नं 4- शुक्र शापविमोचन :-
ऊँ अस्य श्री शुक्रशापविमोचनमन्त्रस्य श्रीशुक्रॠषिः अनुष्टुप्छन्दः देवी गायत्री देवता शुक्रशापविमोचनार्थं जपे विनियोगः।
सोहमर्कमयं ज्योतिरर्कज्योतिरहं शिवः।आत्मज्योतिरहं शुक्रः सर्वज्योतीरसो§स
्म्यहम्।।
ऊँ देवि ! गायत्रि ! त्वं शुक्र शापाद्विमुक्ता भव।
प्रार्थना 🙏 :-
ऊँ अहो देवि महादेवि संध्ये विद्ये सरस्वति। अजरे अमरे चैव ब्रह्मयोनिर्नमोस्तुते ।।
ऊँ देवि गायत्रि त्वं ब्रह्मशापाद्विमुक्ता भव, वशिष्ठशापाद्विमुक्ता भव, विश्वामित्रशापाद्विमुक्ता भव, शुक्रशापाद्विमुक्ता भव।
30> गायत्री माता का ध्यान :-
नं 1- { प्रातःकाल गायत्र्यावाहानम् }
ॐ गायत्रीं त्र्यक्षरां बालां साक्षसूत्रकमण्ड
लुम् । रक्तवस्त्रां चतुर्हस्तां हंसवाहनसंस्थिताम् ।। ब्रह्माणीं ब्रह्मदैवत्यां ब्रह्मलोकानिवास
िनीम् । आवाहयाम्यहं देवी मायान्तीं सूर्यमण्डलात् ।। आगच्छ वरदे देवि त्र्यक्षरे ब्रह्मवादिनि । गायत्रि छन्दसां मातर्ब्रह्मयोनिर्नमोऽस्तुते ॥
नं 2- {मध्याह्न काल सावित्र्यावाहनम् }
ॐ सावित्रीं युवतीं शुक्लां शुक्लवस्त्रां त्रिलोचनाम् । त्रिशूलिनीं वृषारूढां रुद्ररूपिणीसंस्थिताम् ।। रुद्राणीं रुद्रदैवत्यां रुद्रलोकानिवासिनीम् । आवहयाम्यहं देवी मायान्तीं रुद्रमण्डलात् ॥ आगच्छ वरदे देवि त्र्यक्षरे रुद्रवादिनि । सावित्रि छन्दसां मातर्रुद्रयोनिर्नमोऽस्तुते॥
नं 3- {सायं काल सरस्वत्यावाहनम् }
ॐ वृद्धां सरस्वतीं कृष्णां पीतवस्त्रां चतुर्भुजाम् । शङ्खचक्रगदापद्म हस्तां गरुडवाहिनीम् ॥ वैष्ण्वीं विष्णुदैवत्यां विष्णुलोकनिवासिनीम् । आवाहयाम्यहं देवी मायान्तीं विष्णुमण्डलात् ॥ आग्च्छ वरदे देवि त्र्यक्षरे विष्णुवादिनि । सरस्वति छन्दसा मातर्विष्णुयोनि नमोऽस्तुते ॥
31> गायत्री हृदय :-
अस्य श्री गायत्री हृदयस्य नारायण ॠषिः गायत्री छन्दः भगवती गायत्री देवता गायत्री प्रीत्यर्थे जपे विनियोगः।
ऊँ द्यौर्मूर्ध्नि दैवतम् । दन्तपंक्तावश्विनौ । उभे सन्ध्ये चोष्ठौ । मुखमग्निः । जिह्वायां सरस्वती । ग्रीवायां तु बृहस्पतिः । स्तनयोर्वसवो§ष्ठौबाह्वोर्मरुतः । हृदये पर्जन्यः । आकाशमुदरम् । नाभावान्तरिक्षम् । कट्योरिन्द्राग्नी । जघने विज्ञान घनः प्रजापतिः कैलाश मलये उरः । विश्वेदेवा जान्वोः । जंघायां कौशिकः । गुह्यमयने । उरु पितरः । पादौ पृथिवी। वनस्पतयो§ङ्गुलीषु । ॠषयो रोमाणि । नखानि मुहूर्तानि । अस्थिषु ग्रहाः । असृङ्मासं ॠतवः। संवत्सरा वै निमिषम् । अहोरात्रावादित्यश्चन्द्रमाः । प्रवरां दिव्यां गायत्रीं सहस्त्र नेत्रां शरणमहं प्रपद्ये ।। ऊँ तत्सवितुर्वरेण्याय नमः । ऊँ तत्पूर्वाजयाय नमः। तत्प्रातरादित्याय नमः । तत्प्रातरादित्य प्रतिष्ठायै नमः। प्रातरधीयानो रात्रिकृतं पापं नाशयति । सायमधीयानो दिवसकृतं पापं नाशयति । सायं प्रातरधीयानो§पापो भवति । सर्वतीर्थेषु स्नातो भवति । सर्वैर्देवैर्ज्ञातो भवति । अवाच्यवचनात्पूतो भवति । अभक्ष्यभक्षणात्
पूतो भवति । अभोज्य भोजनात्पूतो भवति । अचोश्य चोश्णात्पूतो भवति । असाध्य साधनात्पूतो भवति । दुष्प्रतिग्रहशत
सहस्त्रात्पूतो भवति । सर्वंप्रतिग्रहात्पूतो भवति । पंक्तिदूषणात्पूतो भवति । अनृतवचनात्पूतो भवति । अथा§ब्रह्मचारी ब्रह्मचारी भवति । अनेन हृदये नाधीतेन क्रतु सहस्त्रेणेष्टं भवति । षष्ठि शत सहस्त्र गायत्र्या जप्यानि फलानि भवन्ति । अष्टौ ब्राह्मणान् सम्यग्राहयेत् । तस्य सिद्धिर्भवति । य इदं नित्यमधीयानो ब्राह्मणः प्रातः सुचिः सर्वपापैः प्रमुच्यते इति । ब्रह्मलोके महीयते । इत्याह भगवान श्री नारायणः ।। (श्री देवी भागवत द्वादश स्कन्द का चतुर्थ अध्याय)
32> गायत्री जप के पूर्व की चौबीस मुद्राएँ :-
समुखं सम्पुटं चैव विततं विस्तृतं तथा। द्विमुखं त्रिमुखं चैव चतुष्पंच मुखं तथा।। षण्मुखा§धोमुखं चैव व्यापकाञ्जलिकं तथा। शकटं यमपाशं च ग्रन्थितं चोन्मुखोन्मुखम् ।। प्रलंबं मुष्टिकं चैव मत्स्यः कूर्मो वराहकम् । सिंहाक्रान्तं महाक्रान्तं मुद्गरं पल्लवं तथा ।। एतामुद्राश्चतुर
्विशज्जपादौ परिकीर्तिताः।
33 >गायत्री जप :-
ऊँ कारस्य ब्रह्मा ॠषिर्दैवी गायत्री छन्दः परमात्मा देवता तिसृणां महाव्याहृतीनां प्रजापतिर्ॠषिर्गायत्र्युष्णिगनुष्टुभश्छन्दांस
्यग्नि वायु सूर्या देवताः तत्सवितुरिति बिश्वामित्र ॠषिर्गायत्री छन्दः सविता देवता जपे विनियोगः।
जप माला प्रार्थना 🙏
ऊँ ऐं ह्रीं अक्षमालिकायै नमः
मां माले महामाये सर्वशक्तिस्वरूपिणि। चतुर्वर्गस्त्वयि न्यस्तस्तस्मान्मे सिद्धिदा भव।। ऊँ अविघ्नं कुरु माले त्वं गृह्णामि दक्षिणे करे। जप काले च सिद्ध्यर्थं प्रसीद मम सिद्धये ।।
ऊँ अक्षमालाधिपतये सुसिद्धिं देहि देहि सर्व मन्त्रार्थ साधिनि साधय साधय सर्व सिद्धिं परिकल्पय परिकल्पय मे स्वाहा।
ऊँ तत्सवितुर्वरेण्यम् भर्गो देवस्य धीमहि धियो योनः प्रचोदयात् ।।
ऊँ गुह्याति गुह्य गोप्त्री त्वं गृहाणास्मत्कृतं जपं। सिद्धिर्भवतु मे देवि त्वत्प्रसादान्महेश्वरि ।।
34 > जप के बाद की आठ मुद्राएँ :-
सुरभिर्ज्ञानवैराग्य योनिः शंखो§थ पङ्कजम्। लिंगं निर्माणकं चैव जपान्ते अष्टौ प्रदर्शयेत् ।।
35 > गायत्री कवच :-
ऊँ अस्य श्री गायत्री कवचस्य ब्रह्मा ॠषिर्गायत्रीच्छन्दो गायत्री देवता ऊँ भूः बीजम् भुवः शक्तिः स्वः कीलकम् गायत्री प्रीत्यर्थं जपे विनियोगः।
अथ ध्यानम् 🙏 =
पंचवक्त्रां दशभुजां सूर्यकोटि समप्रभाम् । सावित्रीं ब्रह्मवरदां चन्द्रकोटि सुशीतलाम्।। त्रिनेत्रां सितवक्त्रां च मुक्ताहार विराजिताम्। वराभयांकुशकशा हेमपात्राक्षमालिकाम् ।।शंख चक्राब्जयुगलम् कराभ्याम् दधतीं पराम्। सितपंकजसंस्थां च हंसरूढ़ां सुखस्मिताम्।। ध्यात्वैवं मानसाम्भोजे गायत्री कवचं जपेत्।
ऊँ ब्रह्मोवाच।। =
विश्वामित्र महाप्रज्ञ गायत्री कवचं श्रृणु। यस्य विज्ञान मात्रेण त्रैलोक्यं वशयेत्क्षणात्।। 1।।सावित्री मे शिरः पातु शिखायाममृतेश्वर
ी। ललाटं ब्रह्मदैवत्या भ्रुवौ मे पातु वैष्णवी।। 2।। कर्णौ मे पातु रुद्राणी सूर्या सावित्रिका§म्बिके। गायत्री बदनं पातु शारदा दशनच्छदौ।। 3।। द्विजान् यज्ञप्रिया पातु रसनायां सरस्वती। सांख्यायनी नासिकां मे कपोलौ चन्द्रहासिनी।। 4।। चिबुकं वेदगर्भा च कण्ठं पात्वघनाशिनी। स्तनौ मे पातु इन्द्राणी हृदयं ब्रह्मवादिनी।। 5।। उदरं विश्वभोक्त्री च नाभौ पातु सुरप्रिया। जघनं नारसिंही च पृष्ठं ब्रह्माण्डधारिणी।। 6।। पार्श्वौ मे पातु पद्माक्षी गुह्यं गोकोप्त्रिका§वतु। ऊर्वोरोंकाररूपा च जान्वोः संन्ध्यात्मिका§वतु।। 7।। जंघयो पातु अक्षोभ्या गुल्फयोर्ब्रह्मशीर्षका। सूर्यो पदद्वयं पातु चन्द्रो पादांगुलीषु च।। 8।। सर्वांङ्ग वेद जननी पातु मे सर्वदा§नघा। इत्येतत् कवचं ब्रह्मन् गायत्र्याः सर्वपावनम्। पुण्यं पवित्रं पापघ्न सर्वरोग निवारणम्।। 9।। त्रिसन्ध्यं यः पठेद्विद्वान् सर्वान् कामानवाप्नुयात्। सर्व शास्त्रार्थ तत्वज्ञः स भवेद्वेदवित्तमः।। 10।। सर्व यज्ञ फलं प्राप्य ब्रह्मान्त समवाप्नुयात्। प्राप्नोति जपमात्रेण पुरुषार्थंश्चतुर्विधान्।। 11।।
36 > गायत्री तर्पणम् :-
( केवल प्रातः 🌆 सन्ध्या में करना चाहिए) ………
गायत्र्या विश्वामित्र ॠषिः सविता देवता गायत्री छन्दः गायत्री तर्पणे विनियोगः।
ऊँ भूः ॠग्वेद पुरुषं तर्पयामि। ऊँ भुवः यजुर्वेद पुरुषं तर्पयामि। ऊँ स्वः सामवेद पुरुषं तर्पयामि। ऊँ महः अथर्ववेद पुरुषं तर्पयामि। ऊँ जनः इतिहास पुराण पुरुषं तर्पयामि। ऊँ तपः सर्वांङ्गं पुरुषं तर्पयामि। ऊँ सत्यम् सत्यलोक पुरुषं तर्पयामि। ऊँ भूः भूर्लोक पुरुषं तर्पयामि। ऊँ भुवः भुवर्लोक पुरुषं तर्पयामि। ऊँ स्वः स्वर्लोक पुरुषं तर्पयामि। ऊँ भूर्भुवः स्वः चतुष्पदां गायत्रीं तर्पयामि। ऊँ उषतीं तर्पयामि। ऊँ गायत्रीं तर्पयामि। ऊँ सावित्रीं तर्पयामि। ऊँ सरस्वतीं तर्पयामि। ऊँ वेदमातरं तर्पयामि। ऊँ पृथिवीं तर्पयामि। ऊँ अजां तर्पयामि। ऊँ कौशिकीं तर्पयामि। ऊँ सांकृतिं तर्पयामि। ऊँ सर्वजितीं तर्पयामि। ऊँ तत्सद् ब्रह्मार्पणमस्तु।।
37 > सूर्याघ्यम् :-
ऊँ एहि सूर्य सहस्त्रांसो तेजोरासे जगत्पते। अनुकम्पय माम् भक्त्या गृहाणार्घ्यम् दिवाकर।।
38 > सूर्य प्रदक्षिणा :-
ऊँ विश्वतश्चक्षुरिति भौवन ॠषिः त्रिष्टुप्छन्दो विश्वकर्मा देवता सूर्य प्रदक्षिणायां विनियोगः।
ऊँ विश्वतश्चक्षुरुत विश्वतोमुखो विश्वतोबाहुरुत विश्वतस्पात्। सं बाहुभ्यां धमति सं पतत्रैर्द्यावाभूमी जनयन् देव एकः ।।
ऊँ यानि कानि च पापानि जन्मान्तर कृतानि च। तानि तानि प्रणश्यन्ति प्रदक्षिण पदे पदे ।।
39 > जप निवेदन :-
ऊँ देवा गातुविद इति मनसस्पतिर्ॠषिर्
विराडनुष्टुप्छन्दो वातो देवता जपनिवेदने विनियोगः।
ऊँ देवा गातुविदो गातुं वित्वा गातुमित। मनसस्पत इमं देव यज्ञ गुं स्वाहा व्वाते धाः।।
अनेन यथाशक्तिकृतेन गायत्री जपाख्येन कर्मणा भगवान् सूर्यनारायणः प्रीयतां न मम।
40 > गायत्री विसर्जन :-
उत्तमे शिखरे इति वामदेव ॠषिरनुष्टुप्छन्दो गायत्री देवता गायत्री विसर्जने विनियोगः।
ऊँ उत्तमे शिखरे देवी भूम्यां पर्वत मूर्धनि। ब्राह्मणेभ्यो§भ्यनुज्ञाता गच्छ देवि यथासुखम्।।
41 > भगवन्नामस्मरणम् :-
यस्य स्मृत्या च नामोक्त्या तपो यज्ञ क्रियादिषु। न्यूनं सम्पूर्णतां याति सद्यो वन्दे तमच्युतम् ।।
ऊँ अच्युतं केशवं राम नारायणं, कृष्ण दामोदरं वासुदेवं हरिम्। श्रीधरं माधवं गोपिका बल्लभं, जानकी नायकं श्री राम चन्द्रं भजे।।
अनेन सन्ध्योपासनाख्येन कर्मणा श्री परमेश्वरः प्रीयतां न मम। ऊँ तत्सद्ब्रह्मार्पणमस्तु।
ऊँ विष्णवे नमः।। ऊँ विष्णवे नमः।। ऊँ विष्णवे नमः।। ऊँJ शाम्बसदा शिवाय नमः।। ऊँ शाम्बसदा शिवाय नमः।। ऊँ शाम्बसदा शिवाय नमः।।
।। = श्री भगवत्स्मरणात्परिपूर्णतास्तु =।।

No comments:

Post a Comment

पूजा आदि में सिर नहीं ढंका चाहिए

शास्त्र प्रमाण:- उष्णीषो कञ्चुकी चात्र मुक्तकेशी गलावृतः ।  प्रलपन् कम्पनश्चैव तत्कृतो निष्फलो जपः ॥ अर्थात् - पगड़ी पहनकर, कुर्ता पहनकर, नग...